کبد چرب چیست؟
یکی از فعاليت هاي مهم كبد، ذخيره سازي و سوخت و ساز چربي ها در بدن است. كبد طبيعي حاوي حدود 5 گرم چربي خالص در 100 گرم وزن خود ميباشد. هر گاه مقدار چربي در کبد بيش از 5 درصد وزن آن افزايش يابد، به اين حالت «كبد چرب» گفته مي شود.
كبد چرب، بيماري شايعي در جامعه است و در نتيجه بسياري از بيماري‌ها و يا حالتهاي بد تغذيه اي در بدن ايجاد مي‌شود.
انباشته شدن چربي در سلول هاي كبدي مي تواند به التهاب اين سلول ها منجر شود. مصرف برخي داروها، چاقي و يا اضافه وزن، كم تحركي و مصرف مشروبات الکلي منجر به بروز كبد چرب مي‌شوند.
شکل غير الکلي كبد چرب به دليل تغيير در شيوه زندگي (Life Style)، تحرک و تغذيه مردم در حال افزايش است. كبد چرب غير الکلي بيماري خاموشي است كه در بسياري از موارد در مراحل ابتدایي علائم خاصي ندارد ولي وجود کبد چرب نشان دهنده وجود یک نقص متابوليک در بدن آدمي است و خطر بروز بيماري ديابت قندي، سکته های قلبي و مغزي در آينده بيشتر خواهد بود.
آگاهي داشتن درباره كبد چرب، علل و علائم خطر، تاثير گذار در ايجاد و پيشرفت آن مي تواند در كاهش ابتلا و يا درمان به موقع نقش داشته باشد.
علت های کبد چرب:
كبد نقش مهمي در ذخيره سازي و سوخت و ساز چربي ها به عهده دارد. كبد طبيعي حاوي كمتر از حدود 5 گرم چربي در 100 گرم وزن خود بوده كه از اين ميزان 14%تري گليسريد، 64 % فسفوليپيد، 8% كلسترول و 14 % آن را اسيد هاي چرب تشكيل می دهند.
در اكثر موارد، چاقي، اختلال در چربی هاي خون و كم تحركي از علل كبد چرب مي باشند ولي حالت هاي ديگر مثل بيماري ديابت (مرض قند) مصرف مشروبات الكلي، بد غذایي و سوء تغذيه، مصرف برخي داروها (مثل پردنیزولون و داروهاي ضد تشنج) و بيمارهاي مزمن نيز در بروز كبد چرب موثرند.
كبد نقش مهمي در سوخت و ساز و شكستن چربی ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن چربي در كبد رسوب مي كند و موجب كبد چرب می شود. تجمع چربي در كبد در نتيجه اختلال در يكي از چرخه هاي گردشي بين سلول هاي كبد و بافت هاي چربي حاصل می شود.
در واقع 4 چرخه به صورت جداگانه و يا با هم در ايجاد كبد چرب موثرند كه عبارتند از:
- افزايش تحويل اسيدهاي چرب آزاد به کبد
- افزايش توليد اسيدهاي چرب آزاد در كبد
- كاهش بتا اكسيداسيون اسيدهاي چرب در کبد
- كاهش توليد و ترشح VLDL
امروزه اهميت كبد چرب در بروز استئاتو هپاتيت (Steatohepatitis) يا همان هپاتيت ناشي از چربي و بروز فيبروز در كبد، و پيشرفت به سمت بيماري مزمن كبدي است.
علل بیماری های همراه با کبد چرب:
- مصرف الکل
- چاقی
- دیابت قندی و بالا بودن چربی های خون
- عمل جراحی روده و کاهش سریع وزن
- سوء جذب پروتئین-کالری
- تغذیه کامل وریدی
- بیماری های التهابی مثل هپاتیت سی
- کبد چرب حاملگی
- مسمومیت با مواد سمی مثل تتراکلرید کربن، تری کلرو اتیلن، فسفر و فیالوریدین
- مصرف برخی داروها ( مثل تتراسیکلین، اسید الپروئیک، آمیودارون و ترکیبات کورتن دار)
آیا کودکان در معرض کبد چرب قرار دارند؟
همه فكر مي كنندكه فشار خون بالا، ديابت قندي و كبد چرب خاص بزرگسالان است! اما بايد توجه داشت كه اين عوارض در نتيجه وجود سندروم متابوليك از سالها قبل است. شيوع فشار خون بالا، چربي و قند خون بالا و سطح انسولين بالا در بچه هاي چاق همراه با سندرم متابوليك مشاهده شده است.
متاسفانه بزرگسالان توجه كافي به سلامت كودكان خود ندارند و به راحتي غذاهاي آماده (Fast Food)، پفك و تنقلات غير سالم را در اختیار كودكان خود قرار می دهند.
ريشه بیماری‌ها در بزرگسالي مثل فشار خون بالا، ديابت قندي و كبد چرب از كودكي است!
علائم کبد چرب:
در اكثر موارد در بيماری كبد چرب معمولا علامت خاصي وجود ندارد و به دنبال انجام آزمايش هاي دوره اي، اختلال در آنزيم هاي كبد مشخص مي شود و يا اينكه در زمان انجام سونوگرافي شكم براي علل ديگر، وجود كبد چرب تشخيص داده مي شود.
البته اختلالات آنزيمي در كبد چرب معمولا خفيف بوده و در اكثر موارد موجب افزايش مختصر در آنزيم هاي كبدي (ALT, AST) مي شود.
گاهي بيماري با سنگ صفراوي همراه است. در برخي موارد علائم نظير خستگي و احساس ناراحتي و درد خستگی بیش از حد درد شکم در ناحیه سمت راست، افزایش وزن ضعف عضلانی، خارش، کاهش اشتها، تورم ناحیه شکم، زردی پوست افزایش سطح کلسترول در خون افزایش سطح آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون مختصر در قسمت فوقاني و راست شكم (محل كبد) ديده می شود. در اكثر بيماران چاقي و عوارض آن ديده می شود.
در صورت پيشرفت بيماري به سمت سيروز كبدي، بزرگی طحال، تجمع آب در شكم و اندام ها و تغييرات پوست ديده می شوند.
آیا بیماری چرب خطرناک است؟
در اكثر موارد، اين حالت خطرناك نيست ولي اين بيماري مثل ساير بيمارهاي كبدي مزمن در صورت عدم درمان به موقع و در دراز مدت پيشرفت كرده و رسوب مقادير زيادي چربي در كبد به ايجاد فيبروز يا سفتي كبد منجر شده و در آخر سيروز كبدي عارض مي شود.
فيبروز يا سفتی كبد در 40 % موارد كبد چرب غير الكلي (NASH) ديده مي شود. مطالعات جديد نشان داده كه درصد قابل توجهی از علل «سيروز ناشناخته» كبد چرب غير الكلي است. از طرفي ديگر وجود كبد چرب پيش درآمد ديابت و بيمارهاي قلبي در آينده فرد مبتلاست.
درمان کبد چرب:
- نقش ورزش در درمان کبد چرب:
ورزش تاثير جدي در جلوگيري از ابتلا به بسياري از بيماري ها و حفظ سلامت و حتي روح آدمي دارد. وزن ايده آل با تمرينات ورزشي، تنها همرا با يك رژيم غذائي مناسب و صحيح به دست مي آيد.ورزش، هرچند به ميزان اندك، ولي مداوم و روزانه در طول يك سال موجب كاهش وزن قابل توجهي در افراد چاق می شود، در نتیجه می‌تواند در طول زمان کبد چرب بر اثر چاقی و چربی بالا موثر باشد.
- نقش تغذیه در درمان کبد چرب:
اگر شما هم یک بیمار مبتلا به کبد چرب هستید، باید با پزشک خود برای تنظیم یک برنامه غذایی مناسب مشورت کنید. از پزشک خود بپرسید که برای کبد چرب چی بخوریم و چی نخوریم؟ او به شما راهنمایی می‌کند که استفاده از چه غذاهایی برای سلامت کبد خوب است و کدام غذاها ضرر دارند. به طور کلی پزشک از شما می‌خواهد که موارد زیر را انجام دهید:
- غذاهای پر از چربی، شکر و نمک نخورید،
- از خوردن غذاهای سرخ شده و غذاهای فست فود پرهیز کنید،
- با توجه به شرایط بیماری خود از خوردن الکل خودداری کنید،
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید یعنی غذای خود را از همه گروه‌های غذایی گوشت و لوبیا، میوه، شیر و روغن، سبزیجات و غلات انتخاب کنید،
- آب زیاد بنوشید زیرا علاوه بر بهبود عملکرد کبد، جلوی کم آبی بدن شما را می‌گیرد،
- غذای حاوی فیبر بخورید تا کبد شما در حد مطلوب کار کند. برنج، سبزیجات، میوه و غلات جزو غذاهای پر فیبر هستند.
- درمان های دارویی کبد چرب:
ممکن است با اصطلاح «قرص کبد چرب» مواجه شده باشید که معمولا منظور از آن داروهای مناسب درمان کبد چرب است، باید توجه داشته باشید که فقط یک قرص کبد چرب وجود ندارد بلکه معمولا باید چند دارو و مکمل با هم و زیر نظر پزشک مصرف شوند تا اثرات درمانی داشته باشند.
داروها و مکمل هایی که معمولا در درمان کبد چرب با مشورت با پزشک تجویز می شود عبارتند از:
Liver Care, Liver Gol, Vit D3, Magnesium, Magnesium + B6, …
- تنظیم اختلالات چربی های خون:
کنترل چاقی:
براي اصلاح چاقي و كاهش وزن بايد تغيير در شيوه زندگي ايجاد شود و سپس تغییر برنامه غذایی با محدودیت کالری، را به اجرا درآورد ولی رژيم غذايي سخت و طاقت فرسا، فرسایشی و خسته کننده است! مشكل عمده در درمان چاقي، كاهش وزن نيست بلكه حفظ وزن كاهش يافته است. متاسفانه تعداد معدودي از بيماران به طور دائم كاهش وزن خود را حفظ می كنند.
من هرچه مي خورم تبديل به چربي می شود حتي آب!
همانطور كه می دانيد مواد غذائي به صورت پروتئين، چربي و مواد نشاسته اي وجود دارند. مصرف چربي و استفاده بيش از حد نياز مواد نشاسته اي می تواند فرد را چاق نمايد ولي مصرف آب نمی تواند فرد را چاق كند.
مصرف تنقلات بين وعده ها سبب چاقي نمی شود!
افرادي كه كار نشسته و فكري زيادي دارند در واقع پشت ميز نشين هستند، بايد بدانند كه چربی هاي بدن آنها بيش از ديگران است. انجام كارهاي فكري كه بر پايه دانش ذهني انجام می شود، كنترل اشتها را مشكل تر مي كند كه به مصرف كالري و چربي بيشتر مي‌انجامد. از آنجا كه سلول هاي عصبي مغز براي تامين سوخت به قند تكيه دارند، كار ذهني شديد سبب ناپايداري سطح قند خون شده و فرد براي داشتن قوه ادراك بيشتر نياز به مصرف گلوكز براي سوخت بيشتر دارد. براي پيشگیري از افزايش چربي در بدن به دليل مصرف چيپس و تنقلات، بهترين راه براي مبارزه با گرسنگي، تامين سوخت از غذاهاي حاوي فيبر، پروتئين و کلسیم است. بنابراين اگر در ميان روز در محیط كار احساس گرسنگي كرديد به جاي خوردن يك بسته چیپس، چند قاشق ماستِ بدون چربي يا هويج بخوريد.
اختلال درغده مترشحه داخلی، عامل چاقي است و ربطي به زياد خوردن ندارد!
اين موضوع صحت ندارد و اكثر موارد چاقي ربطي به اختلال در غدد مترشحه داخلی ندارد. در موارد نادري كم كاري تيروئيد و پركاري غدة آدرنال منجر به چاقي مي شوند.
هر وقت بيشتر ورزش مي كنم گرسنه تر مي شوم و چاقي تشديد می شود!
ثابت شده كه ورزش، زياد كننده اشتها نيست بلكه نقش تنظيم و تعدیل كنندگي دارد و ثبات در انجام فعاليت هاي متعادل و نرمش هاي روزانه كليد اصلي براي رسيدن به وزن مناسب و حفظ آن است. اگر شما به رژيم غذائي خود پايبند باشيد و برنامه ورزشي شما نيز به صورت منظم اجرا شود، كاهش وزن قطعي است. هرچه فعاليت ورزشي بيشتر شود، مقدار كالري بيشتري مصرف مي شود و كاهش وزن بارزتر است. مردم از قديم به نقش انجام فعاليت هاي ورزشي و تحرك بيشتر در حفظ وزن ايده ال وكاهش وزن اضافي واقف بودند. وزن ايده آل با تمرينات ورزشي تنها همراه با يك رژيم غذائي مناسب و صحيح به دست مي آيد.
تلخیص: پرستو نخشیده، کارشناس دارویی
منبع: کتاب راهنمای کامل کبد چرب
مولف: دكتر سيد مويد علويان
فوق تخصص گوارش و كبد، استاد دانشگاه
دیدگاه خود را بنویسید