استیل سیستئین: کاربردها، موارد مصرف، میزان مصرف و مزایای استفاده از آن

مقدمه
استیل سیستئین (N-Acetylcysteine یا NAC) یک مشتق آمینواسید سیستئین است که به دلیل خواص موکولیتیک (خلط‌آور)، آنتی‌اکسیدانی و توانایی بازسازی گلوتاتیون در بدن، به‌طور گسترده در پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب ابتدا در دهه 1960 به‌عنوان یک داروی موکولیتیک برای بیماری‌های تنفسی معرفی شد و بعدها کاربردهای گسترده‌تری از جمله درمان مسمومیت با استامینوفن و کاهش استرس اکسیداتیو در شرایط مختلف پیدا کرد. هدف این مقاله بررسی جامع کاربردها، موارد مصرف، دوزهای توصیه‌شده برای افراد سالم و بیمار، و مزایای استفاده از استیل سیستئین است.

کاربردها و موارد مصرف

استیل سیستئین به دلیل ویژگی‌های چندجانبه‌اش در درمان و پیشگیری از طیف وسیعی از بیماری‌ها به کار می‌رود. مهم‌ترین کاربردهای آن عبارتند از:

  • درمان مسمومیت با استامینوفن
    استیل سیستئین به‌عنوان پادزهر اصلی در مسمومیت با استامینوفن (پاراستامول) شناخته می‌شود. این دارو با افزایش سطح گلوتاتیون در کبد، متابولیت سمی استامینوفن (NAPQI) را خنثی کرده و از آسیب کبدی جلوگیری می‌کند. این کاربرد به‌ویژه در شرایط اورژانسی حیاتی است و اثربخشی آن به زمان تجویز (ترجیحاً در 8 ساعت اول پس از مصرف بیش از حد) بستگی دارد.
  • بیماری‌های تنفسی مزمن و حاد
    NAC به‌عنوان یک عامل موکولیتیک با شکستن پیوندهای دی‌سولفیدی در موکوپروتئین‌ها، مخاط غلیظ مجاری تنفسی را رقیق کرده و دفع آن را تسهیل می‌کند. این خاصیت در بیماری‌هایی مانند برونشیت مزمن، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، فیبروز کیستیک، پنومونی و آسم مفید است. همچنین در مواردی مانند عفونت‌های تنفسی ویروسی (مثل آنفولانزا) برای کاهش احتقان قفسه سینه استفاده می‌شود.
  • پیشگیری از آسیب‌های کلیوی
    استیل سیستئین در پیشگیری از نفروپاتی ناشی از مواد حاجب (Contrast-Induced Nephropathy) در بیمارانی که تحت تصویربرداری با کنتراست قرار می‌گیرند، کاربرد دارد. خواص آنتی‌اکسیدانی آن به محافظت از کلیه‌ها در برابر استرس اکسیداتیو کمک می‌کند.
  • اختلالات روان‌پزشکی و اعتیاد
    تحقیقات نشان داده‌اند که NAC می‌تواند در درمان اعتیاد به مواد مخدر (مانند کوکایین و ماری‌جوانا)، کاهش میل به سیگار کشیدن، و حتی مدیریت علائم اختلالاتی مانند افسردگی دوقطبی، اوتیسم، و وسواس کندن مو (تریکوتیلومانیا) مفید باشد. این اثرات به تعدیل گلوتامات در مغز و کاهش التهاب عصبی نسبت داده می‌شود.
  • سایر کاربردها
    - کاهش التهاب ناشی از آلودگی هوا در مجاری تنفسی.  
    - بهبود عملکرد تنفسی در افراد در معرض بیماری‌های مزمن تنفسی.  
    - استفاده تحقیقاتی در بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و پیشگیری از آسیب‌های اکسیداتیو در شرایط مختلف.
  • استیل سیستئین در بدنسازی
    این مکمل التهاب و خستگی ناشی از ورزش را کاهش می‌دهد. همچنین سیتوکین‌های ضد التهابی را تنظیم می‌کند و آسیب ماهیچه‌های اسکلتی را پس از خستگی ناشی از فعالیت انقباضی به حداقل می‌رساند.
  • استیل سیستئین زخم معده
    سیستئین حاوی گوگرد است و به بهبود گاستریت کمک می‌کند. مصرف این دارو در بیماران مبتلا به گاستریت آتروفیک به مدت چهار هفته با دوز یک تا چهار گرم در روز تجویز شده است. نتایج آزمایشات نشان داده که ممکن است این دارو بهبود بیمار را سرعت بخشد.

میزان مصرف در افراد سالم و بیمار

دوز استیل سیستئین به نوع بیماری، شدت آن، و وضعیت جسمانی فرد بستگی دارد. این دارو به‌صورت خوراکی (قرص جوشان یا کپسول)، تزریقی، یا استنشاقی تجویز می‌شود. در ادامه دوزهای رایج برای افراد سالم و بیمار ارائه شده است:

  • افراد سالم (برای پیشگیری یا به عنوان مکمل)
    • دوز معمول: 600 میلی‌گرم روزانه به‌صورت خوراکی، برای تقویت آنتی‌اکسیدان‌ها یا کاهش التهاب ناشی از آلودگی هوا.  
    • در مطالعات پیشگیری، دوزهای 600 تا 1200 میلی‌گرم روزانه به‌خوبی تحمل شده‌اند و عوارض کمی داشته‌اند.
  • بیماران با مسمومیت استامینوفن  
    • رژیم خوراکی: دوز اولیه 140 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، سپس 70 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم هر 4 ساعت به مدت 72 ساعت (17 دوز).  
    • رژیم تزریقی: دوز اولیه 150 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم در 200 میلی‌لیتر محلول طی 60 دقیقه، سپس 50 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم طی 4 ساعت، و در نهایت 100 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم طی 16 ساعت.  

نکته: این رژیم باید تحت نظارت پزشکی انجام شود.

  • بیماری‌های تنفسی
    • خوراکی: 600 تا 1200 میلی‌گرم روزانه (تقسیم‌شده در 2 تا 3 دوز) برای برونشیت مزمن یا COPD. در فیبروز کیستیک، دوز ممکن است تا 1800 میلی‌گرم در روز افزایش یابد.  
    • استنشاقی: 3 تا 5 میلی‌لیتر محلول 20% یا 6 تا 10 میلی‌لیتر محلول 10%، 2 تا 4 بار در روز با نبولایزر.  
    • کودکان: دوز خوراکی معمولاً 10 تا 20 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، تقسیم‌شده در چند نوبت.
  • پیشگیری از آسیب کلیوی
    • 600 تا 1200 میلی‌گرم خوراکی، دو بار در روز (قبل و بعد از تجویز ماده حاجب).
  • اختلالات روان‌پزشکی
    • دوز متداول: 1200 تا 2400 میلی‌گرم روزانه، تقسیم‌شده در 2 دوز، تحت نظر روان‌پزشک.

توجه:

مصرف NAC در کودکان، سالمندان، و زنان باردار یا شیرده باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد. در افراد سالم، دوزهای بالاتر از 1200 میلی‌گرم روزانه ممکن است نیاز به بررسی بیشتر داشته باشد.


مزایای استفاده از استیل سیستئین

استیل سیستئین به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردش مزایای متعددی ارائه می‌دهد:

  • خواص موکولیتیک: با رقیق کردن مخاط غلیظ، تنفس را در بیماران تنفسی تسهیل کرده و خطر عفونت‌های ثانویه را کاهش می‌دهد.
  • اثرات آنتی‌اکسیدانی: NAC با افزایش تولید گلوتاتیون (یک آنتی‌اکسیدان کلیدی)، از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند. این خاصیت در پیشگیری از بیماری‌های مزمن و کاهش التهاب سیستمیک مؤثر است.
  • محافظت از کبد و کلیه: در مسمومیت با استامینوفن و شرایط مرتبط با استرس اکسیداتیو، NAC به‌عنوان یک عامل محافظتی عمل می‌کند و از نارسایی اندام‌ها جلوگیری می‌کند.
  • ایمنی بالا و عوارض کم: این دارو به‌طور کلی به‌خوبی تحمل می‌شود. عوارض جانبی شایع (مانند تهوع، استفراغ، یا بوی نامطبوع دهان) معمولاً خفیف و گذرا هستند.
  • انعطاف‌پذیری در کاربرد: از درمان اورژانسی گرفته تا استفاده طولانی‌مدت در بیماری‌های مزمن، NAC یک داروی چندمنظوره است که در گروه‌های سنی مختلف قابل استفاده است.

ساشه استیل سیستئیناستیل سیستئین - شرکت داروسازی اکتوور

خرید و قیمت قرص جوشان استیل سیستئین حکیم - 600 میلی گرم بسته 20 عددیاستیل سیستئین

معرفی شکل دارویی:

  • قرص جوشان 600 میلی­‌گرم

استیل سیستئین در چه مواردی استفاده می‌­شود؟

  • برای رقیق کردن خلط یا ترشحات در ریه­‌ها استفاده می­‌شود.
  • ممکن است پزشک به دلایل دیگری برای شما این دارو را تجویز کند. با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

نکات مهم قبل از مصرف استیل سیستئین:

  • سابقه هر نوع حساسیت به این دارو یا مواد تشکیل دهنده آن؛ در مورد آلرژی و علائمی که داشتید به پزشک خود اطلاع دهید.
  • در صورت ابتلا به آسم.
  • در صورت ابتلا به بیماری فنیل کتونوری (فنیل کتونوری یک نقص متابولیک مادرزادی می‌باشد که موجب تجمع اسید آمینه فنیل آلانین در بدن می‌شود).

در صورت مصرف هر گونه داروی نسخه­‌ا‌‌ی، بدون نسخه، داروهای گیاهی، ویتامین و مکمل­ها. شما باید بررسی کنید تا مطمئن شوید که مصرف این دارو برای شما با تمام داروها و هرگونه بیماری که دارید بی خطر است. بدون مشورت با پزشک، هیچ دارویی را شروع، قطع یا تغییر ندهید.

نکات مهم هنگام مصرف استیل سیستئین:

  • به تمام ارائه دهندگان مراقبت­‌های بهداشتی (پزشکان، پرستاران، داروسازان و دندانپزشکان) خود بگویید که این دارو را مصرف می‌­کنید.
  •  اگر باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در دوران شیردهی هستید، به پزشک خود اطلاع دهید. شما باید با پزشک خود در مورد فواید و خطراتی که مصرف این داروکه برای شما و کودکتان دارد صحبت کنید.
  • این دارو باعث سهولت سرفه کردن و خروج خلط یا ترشحات می­‌شود. هنگام شروع مصرف این دارو ممکن است خلط یا ترشحات بیشتری داشته باشید. اگر قادر به سرفه کردن و خارج کردن خلط یا ترشحات تنفسی نیستید، با پزشک خود در مورد آنچه که باید انجام دهید صحبت کنید.

عوارض جانبی استیل سیستئین:

برخی از عوارض جانبی که باید فوراً با پزشک تماس بگیرم چیست؟

هشدار/احتیاط: این دسته از عوارض بسیار نادر می­باشد، در هر صورت ممکن است برخی از افراد عوارض جانبی بسیار بد و گاهی کشنده هنگام مصرف دارو را تجربه کنند. اگر هر یک از علائم یا نشانه‌های زیر را دارید که ممکن است به یک عارضه جانبی بسیار پر خطر مربوط باشد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید یا کمک پزشکی دریافت کنید:

  • علائم یک واکنش حساسیتی (آلرژیک)، مانند راش. کهیر؛ خارش؛ قرمزی، تورم، تاول در پوست یا پوسته پوسته شده با یا بدون تب؛ خس خس سینه؛ سفتی در قفسه سینه یا گلو؛ مشکل در تنفس، بلع یا صحبت کردن؛ گرفتگی صدا غیر معمول؛ یا تورم دهان، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو. به ندرت، برخی از واکنش‌های آلرژیک تهدید کننده زندگی هستند.
  •  تنگی نفس.
  •  مدفوع سیاه، قیری یا خونی.
  • استفراغ خونی که شبیه تفاله قهوه است.

سایر عوارض جانبی این دارو چیست؟

همه داروها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. با این حال، بسیاری از افراد عوارض جانبی را تجربه نمی­کنند یا فقط عوارض جانبی جزئی دارند. اگر هر یک از این عوارض جانبی یا هر عارضه جانبی دیگری شما را آزار می­دهد یا از بین نمی­رود، با پزشک خود تماس بگیرید یا کمک پزشکی دریافت کنید:

ناراحتی معده یا استفراغ.

این علائم لزوماً ارتباطی به عارضه دارویی ندارند. اگر در مورد عوارض جانبی سوالی دارید، با پزشک خود تماس بگیرید.

بهترین شیوه  مصرف استیل سیستئین چگونه است؟

  • استیل سیستئین را دقیقاً مطابق با دستور پزشک مصرف نمایید.
  • قرص جوشان استیل سیستئین را در نصف لیوان آب حل کنید.
  • محلول آماده شده را بلافاصله مصرف کنید.
  • برای دریافت دوز کامل از دارو لازم است تا تمام محلول آماده شده را مصرف کنید.
  • محلول تهیه شده را با سایر داروها و مایعات دیگر به جز آب مخلوط نکنید.

 

اگر یک دوز را فراموش کنم چه کاری می­توانم انجام دهم؟

  • به محض اینکه به یادآوردید، یک نوبت فراموش شده را مصرف کنید.
  • اگر به زمان مصرف نوبت بعدی نزدیک است، نوبت فراموش شده را رها کرده و به طبق زمانبندی قبل مصرف کنید.
  • از مصرف دو دوز همزمان یا دوز اضافی خودداری کنید.

چگونه از این دارو نگهداری کنم؟

  • دارو را در دمای کمتر از 30 درجه سانتی گراد و در بسته بندی اصلی نگهداری کرده و از رطوبت و نور محافظت کنید.
  • پس از هر بار مصرف درپوش ظرف را محکم ببندید.
  • از مصرف دارو پس از تاریخ انقضای درج شده بر روی جعبه خودداری کنید.
  • دارو را دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.

کلیات مصرف دارو:

  • اگر علائم یا مشکلات شما بهتر نشد یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید.
  • داروهای خود را با دیگران به اشتراک نگذارید و داروهای دیگران را مصرف نکنید.
  • برخی از داروها ممکن است بروشور اطلاعاتی دیگری برای بیمار داشته باشند. اگر در مورد این دارو سؤالی دارید، لطفاً با پزشک، پرستار، داروساز یا سایر ارائه دهندگان مراقبت‌­های بهداشتی خود صحبت کنید.
  • اگر فکر می‌­کنید مصرف بیش از حد دارو اتفاق افتاده است، با مرکز کنترل مسمومیت تماس بگیرید یا فوراً درخواست مراقبت­‌های پزشکی داشته باشید. آماده باشید که بگویید یا نشان دهید چه دارویی مصرف شده است، چه مقدار و چه زمانی این مصرف بیش از حد اتفاق افتاده است.


نتیجه‌گیری

استیل سیستئین یک داروی ارزشمند با کاربردهای گسترده در پزشکی مدرن است. از درمان مسمومیت با استامینوفن گرفته تا بهبود بیماری‌های تنفسی و حتی پشتیبانی از سلامت روان، این ترکیب به دلیل خواص موکولیتیک و آنتی‌اکسیدانی خود جایگاه ویژه‌ای دارد. دوز مصرف آن بسته به شرایط بیمار و هدف درمانی متفاوت است و در افراد سالم نیز می‌تواند به‌عنوان یک مکمل پیشگیرانه مورد استفاده قرار گیرد. با وجود ایمنی بالا، مصرف آن باید تحت نظر پزشک باشد تا از تداخلات دارویی و عوارض احتمالی جلوگیری شود. تحقیقات آینده می‌توانند کاربردهای بیشتری از این دارو را روشن کرده و نقش آن را در بهبود کیفیت زندگی بیماران گسترش دهند.

منابع

این مقاله بر اساس اطلاعات علمی موجود تا مارس 2025 و دانش عمومی پزشکی تدوین شده است. برای اطلاعات دقیق‌تر و به‌روز، به مقالات علمی معتبر و راهنماهای دارویی مراجعه شود.