چربی خون چیست؟

اصطلاحاً به بالا رفتن کلسترول یا تري گلیسرید در خون که در اثر مصرف مواد غذایی بیش از میزان مورد نیاز یا هنگام بروز اختلال در سوخت و ساز چربی افزایش می‌یابد، بیماري چربی خون گفته می‌شود.


کلسترول چیست؟

كلسترول نوعی چربي است كه با مصرف غذاهاي چرب، در كبد «کبد چرب» توليد مي‌شود. مقدار مشخصي از كلسترول در جريان خون يافت مي‌شود. بدن براي سالم ماندن به مقدار معيني از كلسترول نياز دارد. این ماده در خون به شكل قسمتي از ذرات ليپوپروتئين حمل مي‌شود. ليپوپروتئين ها كمپلكس هايي از ليپيدها (چربي ها) و پروتئين ها هستند كه براي نقل و انتقال كلسترول، تريگليسیريدها و ويتامين هاي محلول در چربي ضروري بوده و بر اساس وزن مخصوصشان به پنج گروه عمده تقسيم مي‌شوند: شيلوميكرون ها، ليپوپروتيئن های با دانسيته بسيار پايين (VLDL)، ليپوپروتئين های با دانسيته بينابيني (IDL)، ليپوپروتئين های با دانسيته پايين (LDL) و ليپوپروتئين های با دانسيته بالا (HDL).


کلسترول بد و کلسترول خوب

کلسترول های خون شامل تمامی انواع لیپروتئین ها، کلسترول خوب و کلسترول بد است. چربی در خون در قالب بسته هایی به نام لیپروتئین جا به جا می شود. بیشتر چربی خون را LDL یا کلسترول بد تشکیل می دهد.

LDLرا از آنجا بد می نامند که مقدار زیاد این ماده در خون به رسوب چربی در رگ های خونی و مسدود شدن آنها می انجامد. نوع دیگر کلسترول HDL است که به کلسترول خوب خون معروف است، چرا که از رسوب چربی در عروق خونی پیشگیری می کند.

کلسترول خوب اثر محافظتی بر قلب دارد. هر چه میزان کلسترول خوب افزایش یابد بیشتر از رسوب چربی ها در عروق جلوگیری می کند. ترک مصرف دخانیات، میزان کلسترول خوب را افزایش می دهد. انجام فعالیت بدنی و ورزش منظم نقش به سزایی در افزایش کلسترول خوب دارد.


افزایش چربی خون چه خطراتی دارد؟

افزایش چربی خون با تجمع در دیواره رگ ها، تنگی آن ها را به دنبال دارد و به همین دلیل باعث افزایش خطر ابتلا به سکته مغزي، درد قفسه سینه و گرفتگی عروق میشود. درمان به موقع و مناسب افزایش چربی خون، نه تنها قادر است از تنگی عروق قلبی (بیماری قلبی عروقی) جلوگیري کند، بلکه می‌تواند از پیشرفت آن نیز جلوگیري کرده و حتی باعث بهبود آن شود.


علائم و نشانه های چربی خون

در ابتدا برای مدت طولانی هیچ نشانه ای به همراه ندارد اما پس از مدتی هنگام فعالیت جسمی در ناحیه قلب دردهایی بروز خواهد کرد احساس سرگیجه، بروز درد در ناحیه پاها هنگام راه رفتن و کاهش توانایی مغز از علائم دیگر هستند.

افراد مبتلا به چربی خون علائم زیر را دارند، این علائم عبارتند از:

  • احساس سنگینی، خستگی یا کوفتگی در بدن،
  • خواب آلودگی،
  • سوزش و احساس افزایش حرارت بدن و کف پا،
  • دردهای ناحیه ساق و کف پا،
  • سردرد و سنگینی سر (سر درد)،
  • خشکی و تلخی دهان،
  • سرگیجه و وزوزگوش،
  • سرگیجه و سنگینی سر، خواب آلودگی، تپش قلب بعد از مصرف غذاهای چرب و تسکین این علایم با خوردن آبغوره، آبلیمو یا سرکه،
  • افزایش تعریق بدن (تعریق زیاد بدن)،
  • ورم و پف کردن صورت،


عوامل اثر گذار بر غلظت کلسترول خون

  • مصرف مواد غذایی چرب
  • مصرف مواد غذایی با کالری بالا و به مقدار زیاد
  • کم بودن فعالیت بدنی
  • در وضعیت غلظت کلسترول خون وراثت و ژن‌ها هم نقش مهمی دارند
  • سن و جنس
  • میزان افزایش غلظت کلسترول خون از ۲۰ سالگی شروع می‌شود و میزان کلسترول در زنان قبل از یائسگی کمتر از مردان است


نقش تغذیه در کنترل چربی خون

با رعایت رژیم غذایی مناسب، شما می‌توانید کلسترول بد خون را کاهش دهید. چربی های اشباع یا ترانس (مانند روغن جامد(کلسترول خون را افزایش می دهند. این روغن ها در اکثر رستوران ها و فست فودها استفاده می شوند. این چربی ها همچنین در محصولات لبنی، گوشت قرمز، چیپس و کیک ها نیز وجود دارند.

چربی های غیراشباع در روغن های نباتی مایع و نیز روغن ماهی و روغن زیتون یافت می شوند. اگر این روغن ها به میزان متوسط استفاده شوند و جایگزین چربی های اشباع و ترانس در رژیم غذایی شوند، سبب کاهش کلسترول خون می شوند.

  • مصرف ماهی (خواص ماهی) نقش مهمی در حفظ و بهبود سلامت قلب و عروق دارد. البته فقط ماهی هایی که کباب می‌شوند و یا با بخار پخته می‌شوند می توانند موجب این نقش شوند، در حالی که ماهی سرخ شده در روغن و در حرارت بالا از این نظر بی خاصیت خواهد بود.
  • مواد غذایی غنی از فیبر مانند سبزی ها، میوه ها و حبوبات می توانند به کاهش سطح کلسترول بد خون کمک می کنند
  • روغن زیتون، مغزها و دانه ها حاوی نوعی از اسید های چرب هستند که اگر به میزان متعادل استفاده شوند، به کاهش سطح کلسترل بد خون کمک می کنند
  • میوه ها و سبزی ها حاوی ویتامین های آنتی اکسیدان، مواد معدنی و مواد مغذی مفیدی هستند که سبب متوقف کردن آسیب به دیواره رگها و در نتیجه کاهش خطر ابتلا به سکته های قلبی و عروقی می شوند
  • مصرف پروتئین سویا منجر به کاهش کلسترول بد خون و افزایش کلسترول خوب خون می شود
  • نان های سبوس دار مثل نان سنگک و نان جوی سبوس دار که حاوی ویتامین های گروهB هستند، به کاهش چربی خون کمک می کنند
  • بهترین روغن برای افراد مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی،روغن مایع کانولا برای پخت غذا و روغن زیتون برای سالاد است که البته از این روغن ها نیز باید به میزان متعادل استفاده شود


راهکارها برای کاهش چربی و میزان بالای کلسترول بد در خون

  • مصرف روغن های جامد را محدود و از لبنیات کم چرب استفاده کنید. همچنین پرهیز از خوردن سوسیس و کالباس، شیرینی های پرخامه، سسها، آبگوشت پرچرب، روغن های جامد، کره حیوانی و مارگارین و غذاهای سرخ کرده را در برنامه غذایی خود لحاظ کنید.
  • مصرف ماهی به دلیل داشتن چربی مفید امگا 3 به صورت دو بار در هفته توصیه می شود ولی میگو به دلیل داشتن مقداری کلسترول، به صورت مداوم توصیه نمی شود.
  • مصرف تخم مرغ کامل به 2 عدد در هفته محدود شود.
  • انواع مربا، کره، خامه و سرشیر را کمتر مصرف کنید
  • آجیل در حد متعادل مصرف شود، چنانچه آجیل بیش از حد متعادل مصرف شود، چربی خون را افزایش می دهد
  • مصرف مواد غذایی حیوانی که دارای کلسترل بالا هستند مانند: مغز گوسفند، جگرمرغ، کلیه، قلب، امعا و احشای گوسفند را باید محدود کنید


داروهای چربی خون:

(داروهای موجود)


تلخیص

  • پرستو نخشیده، کارشناس دارویی

منابع

  • پیشگیری و کنترل چربی بالای خون
  • مقاله راهنمای آموزشی بیمارا (چربی خون بالا)، دکتر لاله حاکمی متخصص بیماری های داخلی
  • مقاله چربی خون چیست